Obowiązujące przepisy oraz ich wprowadzane nowelizacje w coraz większym stopniu uszczelniają system podatkowy, dając organom skarbowym kolejne narzędzia do zwiększania wpływów budżetowych. Zmiany przepisów w zamyśle mają likwidować nieprawidłowości w rozliczaniu podatku VAT, utrudniając np. korzystanie z tzw. karuzel podatkowych. Poprawianie ściągalności podatków wiąże się jednak ze zwiększaniem dodatkowych obowiązków dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Jednocześnie sankcje za popełniane błędy oraz konsekwencje niektórych, nawet niezawinionych przez podatnika działań mogą być dotkliwe. Znakomitym przykładem nowych obostrzeń, które wymagają dostosowania się ze strony przedsiębiorców, jest konieczność dokonywania płatności na rachunki z tzw. białej listy, czy też rozliczania VAT przy korzystaniu z płatności split payment. Przyjrzyjmy się bliżej obowiązkom związanym z płatnościami split payment i zobaczmy, czy są one bezpieczne dla podatnika.
Niebezpieczeństwo związane z solidarną odpowiedzialnością za zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku VAT
Ciągłe uszczelnianie systemu podatkowego i wprowadzanie zmian, zwłaszcza w obszarze związanym z podatkiem VAT nakładają na podmioty prowadzące działalność gospodarczą szereg obowiązków, które z punktu widzenia administracji podatkowej zwiększają nadzór nad rozliczeniami i poprawiają ściągalność podatków. Jednak z punktu widzenia przedsiębiorcy działania te przyczyniają się do wzrostu obciążeń i generują dodatkowe koszty oraz zwiększają ryzyko. W ostatnich latach podatnicy VAT zostali objęci koniecznością raportowania wszystkich przeprowadzanych transakcji bezpośrednio do Ministerstwa Finansów przez wysyłanie tzw. pliku jpk, a ci, którzy prowadzą sprzedaż towarów i usług na rzecz osób fizycznych także wciąż rozszerzanym obowiązkiem korzystania z kas fiskalnych działających online. Potencjalnie najgroźniejsze w skutkach rozwiązania to wprowadzenie tzw. białej listy oraz mechanizmu podzielonej płatności (MPP), czyli split payment.
Niezrealizowanie obowiązku związanego z wysyłaniem przelewu bankowego wyłącznie na konto znajdujące się na białej liście, a także nieskorzystanie z podzielonej płatności nawet wówczas, gdy jest to dopuszczalne, powoduje powstanie odpowiedzialności solidarnej. Wiąże się to z sytuacją, w której nabywca towarów lub usług mimo przekazania sprzedawcy pełnej zapłaty za towar powiększonej o podatek VAT może odpowiadać przed organami skarbowymi w sytuacji, gdy jego kontrahent nie przekaże odpowiedniej kwoty do urzędu skarbowego. Innymi słowy, mimo przekazania podatku sprzedawcy, kupujący będzie musiał go zapłacić ponownie, kiedy okaże się, że firma, z którą przeprowadził transakcję, nie wykonała swego obowiązku i nie rozliczyła się z fiskusem.
Sytuacja dotyczy wszystkich przelewów wysłanych na konta spoza białej listy, a w przypadku płatności podzielonej nabycia towarów wymienionych w załączniku nr 15 do Ustawy o podatku VAT. W obu przypadkach przedsiębiorca ma jednak możliwość zabezpieczenia swoich interesów. Gdy chodzi o „białą listę”, wyłączenie solidarnej odpowiedzialności może nastąpić po złożeniu zawiadomienia o dokonanej płatności do Naczelnika Urzędu Skarbowego w ciągu 3 dni od wykonania przelewu. Jeśli chodzi o zakupy towarów z listy znajdującej się w załączniku nr 15, obejmującej m.in. części samochodowe, usługi remontowo-budowlane, niektóre technologie informatyczne, urządzenia elektroniczne, a także surowce wtórne czy wyroby hutnicze metodą na uniknięcie odpowiedzialności solidarnej jest wyłącznie skorzystanie z mechanizmu split payment.
Mechanizm podzielonej płatności a bezpieczeństwo zawieranej transakcji
Mechanizm podzielonej płatności jest formą działania, którą służby skarbowe traktują jako zrealizowanie zapisanego w Ordynacji podatkowej obowiązku dochowania należytej staranności w obrocie gospodarczym. Polega on na wpłacie kwoty należnej za towar lub usługę na rachunek bankowy kontrahenta, natomiast sumy podatku VAT naliczonego przy transakcji bezpośrednio na specjalny rachunek dostawcy służący do rozliczeń VAT. Mechanizm podzielonej płatności obejmuje towary z załącznika nr 15 do Ustawy o podatku VAT. Jest on jednak obowiązkowy tylko w sytuacji, w której kwota należności brutto wykazana na fakturze przekracza 15 000 zł. W pozostałych przypadkach zakupów towarów z listy, jednak o niższej wartości, płatność podzielona nie jest konieczna.
Warto pamiętać, że sama sytuacja, w której kwota brutto towarów z załącznika nr 15 jest niższa niż 15 000 zł ma wpływ wyłącznie na istnienie obowiązku płatności split payment. Nie powoduje to, że nabywca automatycznie przestaje być solidarnie odpowiedzialny za zobowiązania swojego kontrahenta. Nawet przy takim zakupie będzie on musiał uregulować należność, gdy nie zrobi tego sprzedawca, a jedynym sposobem na wyłączenie tego ryzyka będzie skorzystanie z mechanizmu płatności podzielonej.
Jeżeli podatnicy realizujący płatność, która powinna być rozliczona za pomocą mechanizmu podzielonej płatności, nie wywiążą się ze swoich obowiązków, mogą być ukarani przez organy skarbowe. W przypadku sprzedawcy, który nie umieści na fakturze adnotacji o podzielonej płatności i nie wystawi do niej faktury korygującej oraz nie powiadomi o tym fakcie nabywcy, może on zostać ukarany dodatkowym zobowiązaniem podatkowym w wysokości 30% należnego podatku VAT. Nabywca może zostać obciążony sankcją w razie, gdy nie skorzysta ze split payment mimo takiego obowiązku, także wówczas, gdy na fakturze nie będzie się znajdowała informacja o takiej formie rozliczenia. Tak jak w przypadku sprzedawcy dodatkowe zobowiązanie będzie wynosiło 30% kwoty podatku.
Korzystanie z podzielonej płatności jest więc najlepszą formą zabezpieczenia przy kupowaniu towarów i usług z listy wymienionej w załączniku nr 15 do ustawy o VAT niezależnie od kwoty transakcji.