Często mówi się, że podatek VAT jest przezroczysty lub neutralny. Faktycznie zasada neutralności jest wpisana w fundament konstrukcji VAT. W poniższym tekście wyjaśniamy, skąd wzięły się te określenia i co w praktyce się z nimi wiąże.
Nazwa VAT to skrót od angielskiego zwrotu Value Added Tax, oznaczającej „podatek od wartości dodanej”. Polska nazwa tego podatku to PTU – podatek od towarów i usług. Zasada neutralności opisana jest w art. 1 ust. 2 Dyrektywy VAT 2006/112/WE, zgodnie z którym zasada wspólnego systemu VAT polega na zastosowaniu do towarów i usług ogólnego podatku konsumpcyjnego dokładnie proporcjonalnego do ceny towarów i usług, niezależnie od liczby transakcji w procesie produkcji i dystrybucji poprzedzającym etap obciążenia tym podatkiem. Jest to jedna z podstawowych zasad wpisanych w konstrukcję podatku VAT.
Neutralność podatku VAT w praktyce
Neutralność podatku VAT jest przeznaczona dla podatników, którzy nabywają towary i usługi wykorzystywane do celów działalności opodatkowanej. Dzięki niej możliwe jest obniżenie podatku należnego od sprzedaży towarów i usług o podatek naliczony przy zakupach oraz uzyskanie zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Prawa do rozliczenia VAT nie traktuje się jednak jako ulgi czy przywileju podatnika, ale jedną z podstawowych cech podatku VAT.
Potocznie mówi się też, że podatek VAT jest przezroczysty dla przedsiębiorcy. Oznacza to, że dla przedsiębiorcy, który jednocześnie kupuje (a przy tym opłaca podatek VAT) i sprzedaje (otrzymuje podatek VAT), kwoty podatku naliczone od towarów zakupionych i sprzedanych znoszą się. W ten sposób VAT przechodzi kolejno „z rąk do rąk” przez producentów i sprzedawców aż do ostatecznego klienta.
Faktycznie VAT płaci osoba, która znajduje się na końcu łańcucha konsumpcyjnego, czyli klient. Za wadę podatku VAT uznaje się właśnie to, że zwiększa on rozwarstwienie społeczne, obciążając najbardziej często najmniej zamożne osoby, dlatego na niektóre towary stawka VAT-u została obniżona.